Het is weer zover. Het hele weekend konden we er niet naast kijken: de slimme meter komt naar België. (Eigenlijk moet ik zeggen: de slimme meter komt naar Vlaanderen, want ondanks mogelijke schaalvoordelen vinden we het, als goede Belgen, beter om alles toch op te delen in kleine stukjes, liefst in 3, soms in 4.)
Graag geven we wat meer uitleg bij alles wat er de afgelopen weken over de slimme meter is gezegd en geschreven, in een poging om wat meer duidelijkheid te scheppen.
Is een slimme meter eigenlijk wel slim?
Een slimme meter is een meter met een digitale display die verbonden is met het internet. Die is "slim" omdat die meer mogelijkheden biedt dan de huidige analoge meter. Het voordeel is dat deze meters op afstand uit te lezen zijn. Er moeten met andere woorden geen meteropnemers meer het hele land rondrijden om bij iedereen de meterstand op te nemen. Daardoor wordt het ook mogelijk om de meterstanden meerdere keren per jaar, per maand, per week of zelfs per dag uit te lezen.
Slim wordt het echter pas als je met die meer gedetailleerde verbruiksgegevens ook slim omgaat. Met als ultieme doel mensen te helpen besparen. Eigenlijk is de meter an sich dus niet slim, maar biedt hij wel de mogelijkheid slim om te gaan met de data die hij genereert en zo te besparen op je energiefactuur. Met de bestaande analoge meters krijgen we slechts één keer per jaar een zicht op ons verbruik. En dat is natuurlijk onvoldoende om zinvolle inzichten en adviezen te genereren en aldus te kunnen besparen.
Een slimme meter zorgt voor energiebesparingen. Is dat zo?
Neen.
Een slimme meter zorgt voor inzichten en met die inzichten kan je aan de slag. Je kan bijvoorbeeld gemakkelijker sluipverbruik detecteren. Al kan je dat vandaag ook al met andere toepassingen, zonder dat je een slimme meter nodig hebt. De slimme meter stelt ons wél in staat om de manier waarop we in de toekomst onze energie zullen opwekken, verdelen, aankopen en verkopen beter te organiseren. Hij opent mogelijkheden naar nieuwe energiemodellen waarin de consument zelf een veel belangrijkere rol gaat spelen en veel meer eigen beslissingen kan maken over de energiehuishouding.
Besparen zal een meter dus niet voor jou doen, dat moet je nog steeds zelf doen.
Hoeveel zal de slimme meter aan een gezin kosten en wat brengt hij op?
De meest recente kosten-baten analyse over de uitrol van slimme meters die we kunnen terugvinden, dateert uit 2014. In die analyse wordt de kost voor de Vlaamse uitrol geschat op 1,9 miljard euro; voor heel België komt dat zelfs op ca. 4 miljard euro. Deze analyse volgt onder andere uit een proefproject van Eandis met 40.000 slimme meters. Je kan ze hier terugvinden (pagina 14, tabel 2-C voor de Vlaamse resultaten). Per gezin in België komen we dus op een kost van ongeveer €800 volgens deze uitgebreide studie.
Wat betreft de opbrengsten voor een gezin, leren we uit een studie van 2016 uit Nederland (waar intussen 25% van de gezinnen uitgerust is met een slimme meter) dat de betreffende gezinnen hiermee tot 1% energie besparen. Aangezien een gemiddeld gezin ongeveer €700 betaalt voor één jaar elektriciteit stellen we vast dat het lang zal duren alvorens de investering in slimme meters terug wordt verdiend.
Nochtans hoorden we de voorbije weken van voor- en tegenstanders allerlei verschillende bedragen. Afhankelijk van de spreker zijn de kosten voor de invoer van de slimme meters zeer hoog of veel lager. Idem dito met de voordelen. En in de voorbije uitzending van het één-programma "De Zevende Dag" werden bovenstaande cijfers zelfs uitdrukkelijk in twijfel getrokken enals gedateerd bestempeld. Nochtans blijken er geen recentere studies of onderzoeken te zijn die bovenstaande cijfers tegenspreken.
Waarom wil de regering uitgerekend nú de slimme meter invoeren?
Reden nummer 1: Afgelopen weekend hebben we gehoord (bijvoorbeeld in Terzake) dat de draaiende analoge tellers in de elektriciteitskast niet meer gemaakt worden. Laat ons even het voordeel van de twijfel nemen en er van uitgaan dat deze informatie klopt. Dan blijf ik achter met een belangrijke vraag: wat moet ik als Vlaming doen als ik op dit moment begin te bouwen aan een nieuwe woning? Een oude meter lijkt geen optie meer. De nieuwe, slimme meter is er nog niet. Moet ik dan nog enkele jaren zonder meter verder? Bovendien wil de overheid de slimme meter niet enkel laten installeren in nieuwbouwwoningen of bij grondige renovatie. Ze wil ook bestaande meters gaan vervangen in geval van zonnepanelen, budgetmeters, etc. Hoe valt dat te verklaren door de productiestop van de draaiende analoge meter?
Reden nummer 2: We liggen erg achter op andere Europese landen en moeten nu dus eindelijk eens vaart beginnen maken met de uitrol van de slimme meter. Duitsland, één van de meest vooruitstrevende landen in Europa als het gaat over de energietransitie naar 100% hernieuwbare energie, plant enkel een selectieve uitrol tegen 2020. Het klopt dus wél dat zij een duidelijk plan hebben (en België niet). Maar dat wij hopeloos achterstaan met de uitrol van de slimme meter, is dus uit de lucht gegrepen. Meer informatie over de status in Europa kan je hier vinden.
Heb ik, als eindgebruiker, eigenlijk iets aan die slimme meter?
In de toekomst zullen wij, consumenten, meer en meer zelf produceren. Hierdoor worden we eigenlijk mini-energieproducenten. Momenteel draait je energiemeter dan achteruit, waardoor je niet hoeft te betalen voor de energie die je zelf produceert. En dat is ook niet meer dan logisch, aangezien je geïnvesteerd hebt in een eigen installatie.
Is het dan ook niet logisch dat je zelf kan kiezen aan welke prijs je de overschot van je elektriciteitsproductie verkoopt?
Jazeker! En het is hier dat je de échte mogelijkheden en voordelen van de slimme meter kan zien. Voordelen als je zelf produceert, want dan kan je je energie verkopen. Voordelen als je zelf niet produceert, want de keuze waar je je energie aankoopt, wordt veel groter. In plaats van beperkt te zijn tot een keuze tussen slechts enkele grote leveranciers, zal je ook kunnen kiezen tussen de vele kleintjes, zoals bijvoorbeeld je eigen buurman of de school van je kinderen.
Weliswaar zijn dat voordelen die pas op lange(re) termijn voelbaar zullen zijn én waarvoor nog heel wat aanpassingen aan de wetgeving nodig zijn. Daarvoor is een duidelijke langetermijnvisie van de regering nodig. Is het dan niet vanzelfsprekend dat je, in afwachting daarvan, als consument intussen zélf moet kunnen beslissen of je op dit moment al de voordelen ziet van de slimme meter en dus ook zélf moet kunnen kiezen of je nu al dergelijke meter aanschaft?
De overheid zou moeten inzetten op het veranderen van wetgeving en regels die toelaten om de voordelen van digitale innovatie tot bij de consument te brengen. Op die manier zal een uitrol van slimme meters vanzelf versnellen omdat het toelaat aan jonge innovatieve bedrijven om écht toegevoegde waarde te creëren voor de eindgebruikers, die zélf kiezen waar ze wel en niet voor betalen.
